Nazywana witaminą B7 lub witaminą H biotyna została odkryta w latach 30. ubiegłego wieku. Dziś wiadomo już, że pełni ona szereg funkcji, które czynią ją ważną do życia dla ludzi i zwierząt, ale także roślin i grzybów. Jednak biotyna cieszy się niezwykłą popularnością z innych powodów. Co to jest biotyna, na co się ją stosuje i jakie jest zapotrzebowanie organizmu na nią? Między innymi na te pytania odpowiadamy poniżej.
Co to jest biotyna?
Zacznijmy od podstaw, czyli odpowiedzi na pytanie, co to jest biotyna? Używając języka specjalistycznego, jest to heterocykliczny związek chemiczny, który zawiera układy orto-skondensowanych pierścieni: imidazoliny i tetrahydrotiofenu z łańcuchem alkilowym zakończonym grupą karboksylową1.
A mówiąc bardziej przystępnym językiem? Biotyna jest substancją chemiczną zaliczaną do witamin z grupy B. Odkryto ją prawie sto lat temu, gdy zaobserwowano, że u szczurów laboratoryjnych jedzących wyłącznie surowe białko kurze zaczęły pojawiać się zaburzenia takie jak wypadanie sierści czy zapalenie skóry.
Wkrótce potem uznano, że dysfunkcje takie pojawiają się na skutek blokowania wchłaniania substancji odpowiedzialnej za kondycję skóry i sierści przez awidynę obecną w surowych jajkach. Na podstawie tych obserwacji ową substancję nazwano „witaminą H” (od niemieckich słów haar [włosy] i haut [sierść]).
Warto zaznaczyć, że biotyna początkowo została wyizolowana jako oddzielna substancja – miało to miejsce w latach 30. XX wieku, gdy naukowcy Fritz Kögl i Benno Tönnis prowadzili badania nad drożdżami2. Dopiero w latach 40. odkryto, że biotyna i „witamina H” są tym samym związkiem chemicznym. Dziś związek jest znany pod obiema nazwami, a także jako witamina B7.
Biotyna – właściwości
Jak zaznaczyliśmy już we wstępie, biotyna jest substancją niezbędną do życia ludzi i zwierząt. Z punktu widzenia ludzkiego organizmu, najważniejsze właściwości biotyny są następujące:
- odgrywa rolę koenzymu kilku różnych enzymów i jest niezbędnym składnikiem karboksylaz, które biorą udział w istotnych reakcjach biochemicznych (np. w procesie tworzenia glukozy, syntezy kwasów tłuszczowych czy cyklu kwasu cytrynowego)3,
- wspomaga procesy powstawania keratyny i różnicowania się komórek naskórka, włosów i paznokci, wpływając tym samym na ich kondycję4.
W czym jest biotyna – jakie produkty ją zawierają?
Biotyna występuje głównie w organizmach zwierzęcych, ale także roślinnych i drożdżach. Oznacza to, że przez człowieka jest pozyskiwana przede wszystkim razem z produktami spożywczymi. W czym jest biotyna? Największe jej ilości można znaleźć w produktach takich jak wątróbka drobiowa oraz wołowa, smażone jaja, mleko, łosoś konserwowy, ziarna słonecznika czy orzechy (zarówno orzeszki ziemne, jak również orzechy włoskie czy pekan).
Jeśli chodzi o warzywa i owoce, pewne ilości biotyny zawierają takie produkty jak brokuły, marchewki konserwowe czy pomidory oraz awokado, banany, jabłka, truskawki i maliny1.
Biotyna – dawkowanie i zapotrzebowanie
Precyzyjne określenie optymalnego zapotrzebowania organizmu na biotynę od dawna przysparza naukowcom nieco trudności. Aktualnie specjaliści rekomendują dzienne spożycie witaminy B7 osobom dorosłym na poziomie między 30 a 70 µg, a niemowlętom – 5-6 µg2. Z takim stanowiskiem zdają się zgadzać pracownicy Instytutu Żywności i Żywienia, którzy w 2017 roku zaproponowali normy na biotynę na poziomie wystarczającego (minimalnego) spożycia dziennego.
Na podstawie zgromadzonych danych określono, że wystarczające dzienne spożycie biotyny dla poszczególnych grup wiekowych wygląda następująco:
- noworodki 0-0,5 roku – 5 µg,
- niemowlęta w wieku 0,5-1 rok – 6 µg,
- dzieci w wieku 1-3 lata – 8 µg,
- dzieci w wieku 4-6 lat – 12 µg,
- dzieci w wieku 7-9 lat – 20 µg,
- nastolatkowie w wieku 10-18 lat – 25 µg,
- osoby dorosłe – 30 µg.
Zalecane dzienne spożycie biotyny dla kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią wynosi 35 µg5.
Niedobór biotyny – pierwotny i nabyty
Ze względu na powszechne występowanie biotyny w produktach spożywczych niedobór biotyny stwierdza się bardzo rzadko u osób stosujących zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę. Nie oznacza to jednak, że takie sytuacje nie występują. Niedobór witaminy B7 może mieć charakter wrodzony lub nabyty:
- Wrodzony niedobór biotyny: przyczyną wrodzonego niedoboru biotyny jest autosomalna cecha recesywna, która prowadzi do braku syntetazy holokarboksylazy lub biotynidazy.
W takiej sytuacji zapotrzebowanie na biotynę musi być uzupełniane lekami przez całe życie. - Nabyty niedobór biotyny: niedobór witaminy B7 o charakterze nabytym zazwyczaj jest efektem niedostatecznej podaży biotyny w diecie. Może do niego dojść również u osób, które spożywają duże ilości surowego lub niedogotowanego jajka, a także u osób stosujących długotrwale leki przeciwdrgawkowe i hormony steroidowe.
Na niedobory biotyny w większym stopniu narażeni są też między innymi palacze i osoby spożywające alkohol w dużych ilościach1.
Niedobór biotyny – objawy
Jak objawia się niedobór biotyny? Objawy długotrwałego deficytu witaminy B7 w organizmie mogą odbić się między innymi na wyglądzie fizycznym, ale także samopoczuciu.
Najbardziej w oczy rzucają się zmiany skórne oraz pogorszenie kondycji włosów i paznokci – często to właśnie one są pierwszym symptomem, z jakim pacjenci udają się do lekarza.
Do objawów niedoboru biotyny należą:
- stany zapalne skóry w okolicach ust, oczu, nosa, uszu i krocza,
- wypadanie włosów, a do tego łamliwość i kruchość paznokci;
- zmęczenie.
Warto zaznaczyć, że niedobór biotyny może prowadzić do zaburzeń metabolizmu tłuszczu, czego skutkiem jest większe stężenie cholesterolu w surowicy krwi6.
Nadmiar i przedawkowanie biotyny
Według badań, jak do tej pory nie zaobserwowano, by nadmiar biotyny w organizmie szkodliwie wpływał na zdrowie2. Co za tym idzie, według specjalistów nie jest możliwe przedawkowanie biotyny – nawet wtedy, gdy jest ona dostarczana z żywnością do organizmu w dużych dawkach. Wynika to z faktu, że nadmiar „witaminy H” jest po prostu wydalany z organizmu razem z moczem7.
Na marginesie: samo badanie moczu jest zalecanym sposobem na zbadanie poziomu biotyny w organizmie. Przy niedoborach biotyny dochodzi bowiem do zwiększonego wydalania kwasu 3-hydroksyizowalerianowego będącego metabolitem witaminy B71.
Biotyna – wskazania do stosowania biotyny w lekach
W niektórych sytuacjach lekarz może zalecić stosowanie biotyny w lekach. Dotyczy to oczywiście stwierdzonych deficytów witaminy B7 w organizmie. Specjalistyczna terapia pod kontrolą lekarza musi być prowadzona przez całe życie – jak wspomnieliśmy wcześniej – w przypadku występowania wrodzonego niedoboru biotyny.
Na rynku są jednak dostępne także leki bez recepty (mają one do 10 mg biotyny, co jest najwyższą w Polsce dawką biotyny dostępną bez recepty), które stosuje się w leczeniu objawowego niedoboru biotyny, któremu towarzyszą takie symptomy jak wypadanie włosów, zaburzenia wzrostu włosów i paznokci czy stany zapalne skóry w okolicach oczu, nosa, ust, uszu czy krocza. Przykładem może tu być lek Biotynox i Biotynox Forte.
Jednocześnie trzeba pamiętać o tym, że leków dostępnych bez recepty nie należy brać „na własną rękę” długotrwale. Odnosząc się do konkretnego przykładu, możemy powiedzieć, że leki Biotynox i Biotynox Forte można stosować do czterech tygodni – jeśli po tym okresie nie następuje poprawa lub pacjent czuje się gorzej, wskazany jest kontakt z lekarzem, który może zalecić zmianę leczenia.
Przeciwwskazania stosowania biotyny
Przeciwwskazania stosowania biotyny są zawsze określone w ulotce dołączonej do konkretnego leku. Zazwyczaj chodzi przede wszystkim o nadwrażliwość na substancje czynne lub pomocnicze znajdujące się w składzie leku.
- Biotyna – fakty i nadzieje; Aleksandra Kowalska, Julia Bartkiewicz, Katarzyna Dettlaff (https://stn.ump.edu.pl/prace_naukowe/06_SZ_Biotyna_n.pdf)
- Ibidem
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Biotyna
- Biotynox.pl (ulotka)
- Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut żywności i żywienia 2017; M. Jarosz [za: https://dietetycy.org.pl/biotyna-co-to-za-substancja/]
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63298,biotyna
- https://dietetycy.org.pl/biotyna-co-to-za-substancja/
Może Cię również zainteresować w temacie pielęgnacji włosów:
